گنبد سرخ

فرهاداردیبهشت ۳۱, ۱۳۹۷تاریخ و فرهنگ ایران, دیدنی های ایران, دیدنیهای ایران0 دیدگاه ها

گنبد سرخ مراغه نام یک بنا به ساخت سال ۵۴۲ هجری قمری در دوره سلجوقی است. سبک معماری این بنا به شیوه رازی است.

گنبد سرخ یکی از قدیمی‌ترین بنای دورهٔ اسلامی در استان آذربایجان شرقی می‌باشد که در قسمت جنوب غربی شهر مراغه قرار گرفته‌است. نام بانی بنا و تاریخ احداث آن را می‌توان از کتیبهٔ جبههٔ شمالی و نام سازندهٔ آن را از کتیبهٔ غربی ملاحظه نمود.

گنبد سرخ قدیمی ترین مزار از پنج مزار بزرگ موجود در مراغه است که در آذربایجان بیشتر به گنبد قرمز شهرت دارد. در حال حاضر علی رغم وجود کتیبه های خوانا، کسی که در گنبد سرخ دفن شده بر ما ناشناخته است.

براساس اطلاعات مختلفی که تاکنون به‌ دست آمده است، و براساس کتیبه‌هایی که در کنار آن وجود دارد، می‌توان دریافت که سال احداث این بنا به سال ۵۴۲ هجری مربوط می‌شود و دستور ساخت آن را نیز عبدالعزیز بی محمود بین سعدیدیم، رئیس آذربایجان داد و فرآیند ساخت آن نیز زیر نظر بنی‌بکر محمد بن بندان بن محسن معمار انجام شده است. گفتنی است که نام بانی این بنا را از کتیبه جبهه شمالی و نام سازنده آن را از کتیبه غربی به‌ دست آورده‌اند. شباهت این بنا به گنبد علویان در همدان که در اواخر دوران سلجوقی ساخته شده است از نظر الگوی ساختاری قابل بیان میباشد . اتفاق عجیبی در تاریخچه این بنا به‌چشم نمی‌خورد هرچند که نیاز به بررسی هایی دارد که رمز و رموز نهفته در این معماری از نظر اثر گذاری و یا به کاربردن بنا جهت گاهشماری شناخته شود، اما رسمی شدن آن مربوط به ۱۵ دی ماه سال ۱۳۱۰ است که باشماره ۱۳۴ به‌ عنوان یک اثر تاریخی ثبت شد.

معماری

اگر چه تقسیم بندی معماری به سبک‌های مختلف در ایران چندان درست نمی باشد ولی در تقسیم بندی معماری ایران به سبک‌های مختلف از نظر پیرنیا با شروع ساخت گنبد کبود، دوران معماری رازی در ایران به‌ پایان رسیده و در واقع این گنبد نقطه عطف و شروعی برای معماری آذری به‌ حساب می‌آید. ساختار این بنا از آجر و کاشی بوده که از این کاشی‌ها برای تزیین آن نیز استفاده شده است.

در نگاه کلی، گنبد سرخ دارای ساختاری مربعی شکل است که از سردابه و اتاق اصلی تشکیل شده و بخش زیرین این اتاق نیز یک سکوی سنگی است. برای ورود به‌ بخش داخلی این گنبد، باید چند پله را بالا رفت که با عبور از آن‌ها وارد مکانی جالب خواهید شد که سقف بسیار زیبایی نیز دارد. درون گنبد مذکور دو کتیبه وجود دارد که کتیبه ضلع شمالی اطلاعاتی در خصوص بانی و القاب وی دارد و کتیبه ضلع شرقی و جنوبی دارای آیات قرآنی هستند و در ضلع غربی آن نیز نام سازنده بنا قرار گرفته است.شیوه ی آجر چینی و تزئینات به کار رفته در ساخت این بنا بسیار دیدنی و زیبا هستند چرا که تلفیق کاشی های فیروزه ای رنگ با آجرهایی که تهرنگ سرخ دارند در تشکیل ساختار خود بنا بسیار مهم و ستودنی می باشد .و گفتنی است که تزئینات بنا به بدنه الحاق نشده است بلکه جزوی از خود ساختار آن به شمار می آید .

براساس اطلاعاتی که تاکنون به‌دست آمده، گنبد سرخ پیش از رصدخانه مراغه ساخته شده است و به‌همین دلیل از سوراخ‌های موجود در ضلع‌های این بنا برای پی بردن به روز‌ها و ماه‌ها استفاده می‌شد. سقف این بنا نیز ساختار جالبی دارد که تماشای آن هیجان‌انگیز است.